W świetle zapisu art. 5 pkt. 2 Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje także cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przybywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższa treść tyczy się osób, które przebywają w Polsce:
- na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust .1 pkt1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej;
- w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany.
Poniżej przedstawiamy "w pigułce" informacje w zakresie wsparcia realizowanego na rzecz obywateli, przybywających spoza granic naszego kraju, które najczęściej realizowane jest przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bydgoszczy.
Obecna sytuacja rozgrywająca się na arenie międzynarodowej, a ściślej rzecz ujmując wojna w Ukrainie, postawiła cały kraj w obliczu bezprecedensowych wyzwań, w których to także pomoc społeczna została wyznaczona do realizacji nowych, dotychczas niepodejmowanych zadań, wymagających skoordynowania działań wszystkich jednostek na gruncie pomocowym. Jednym z nich jest napływ obywateli Ukrainy, którzy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego Państwa, już od pierwszego dnia napaści, postanowili szukać pomocy i schronienia w sąsiednich krajach, w tym w Polsce na terenie Bydgoszczy.
1. Pomoc świadczona obywatelom Ukrainy, którzy w związku z konfliktem zbrojnym przybyli do Polski udzielana jest w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2023r. poz. 103 z późn. zm.). W świetle powyższego każdy obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny, mógł i w dalszym ciągu może zwrócić się do Ośrodka Pomocy Społecznej o przyznanie świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, na zasadach i w trybie tzw. specustawy. Pracownicy MOPS, realizujący zadania w ramach pomocy obywatelom Ukrainy, podejmują następujące działania:
- przyjmowanie wniosków i realizacja pomocy w formie jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe;
- przyjmowanie wniosków i realizacja pomocy dot. przyznania świadczenia pieniężnego za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przybywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy (tzw. 40 zł na osobodzień);
- przyznawanie pomocy w formie posiłków i obiadów szkolnych dla dzieci uczęszczających do placówek dydaktycznych;
- przyznawanie pomocy w formie zasiłku stałego, który dedykowany jest pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
- przyznawanie pomocy finansowej w formie zasiłku okresowego, który przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Dodatkowo, tut. Organ na rzecz obywateli Ukrainy niezmiennie świadczy wsparcie z zakresu pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego, które prowadzone jest na rzecz poprawy funkcjonowania rodziny w środowisku społecznym. W tym miejscu wymienić należy:
-
udzielanie wsparcia w postaci informacji, poradnictwa i doradztwa w zakresie codziennego funkcjonowania na terenie miasta Bydgoszczy, w szczególności przekazanie informacji, nt.: instytucji wspierających, zakładów opieki zdrowotnej oraz oświaty;
-
pomoc w załatwianiu spraw/umawianiu spotkań urzędowych w imieniu obywatela Ukrainy;
-
przygotowanie dokumentacji do Sądu o ustanowienie opiekuna tymczasowego oraz monitorowanie sytuacji rodzin, które stanowią tymczasową opiekę nad małoletnimi dziećmi;
-
informowanie o procedurze „Niebieskie Karty” i możliwości zgłoszenia się do instytucji w sytuacji zagrożenia;
-
prowadzenie rozmów wspierających, motywujących, aktywizujących;
-
organizowanie pomocy żywnościowej, w ramach funkcjonujących programów PEAD;
-
aktywizację zawodową, w tym kierowanie obywateli Ukrainy do udziału w Indywidualnym Programie Zatrudnienia Socjalnego Centrum Integracji Społecznej w Bydgoszczy.
Podkreślić należy, iż w przestrzeni publicznej błędnie funkcjonuje określenie Uchodźca odnoszące się do obywateli Ukrainy, którzy od dnia 24 lutego 2022 roku zamieszkują w Polsce. W terminologii takie osoby winny być mianowane obywatelami Ukrainy, którzy w związku z konfliktem zbrojnym przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Pomoc świadczona cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, udzielana jest w oparciu o przepisy art. 91- 95 Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 2021r. poz. 2268 t.j. z późn. zm.). W świetle powyższych unormowań każdemu cudzoziemcowi, który uzyskał w Polsce status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo przybywa na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udziela się pomocy, mającej na celu wspieranie procesu jego integracji. W ramach tzw.: Indywidualnego Programu Integracji (IPI), który uzgodniony jest między Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) a cudzoziemcem, określana jest wysokość, zakres i formy pomocy – w zależności od sytuacji życiowej cudzoziemca i jego rodziny.
Do najważniejszych zadań w ramach IPI, leżących po stronie PCPR zaliczyć należy:
- udzielanie informacji dotyczącej pomocy, która jest określona w Programie oraz warunkach jej wstrzymania lub odmowy udzielenia;
- współdziałania i wspierania cudzoziemca w kontaktach ze środowiskiem lokalnym;
- pomocy w uzyskaniu możliwości zamieszkania, w tym w miarę możliwości w mieszkaniu chronionym;
- prowadzenie pracy socjalnej.
Ważnym jest, iż pomocy udziela się w okresie nie dłuższym niż 12 m-cy i obejmuje ona:
- świadczenia pieniężne przeznaczone na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe;
- pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego;
- opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne;
- pracę socjalną;
- poradnictwo specjalistyczne, w tym poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne;
- udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami, w szczególności z instytucjami rynku pracy, ze środowiskiem lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi;
- inne działania wspierające proces integracji cudzoziemca.
3. Wsparcie udzielane w ramach tzw. Karty Polaka
Karta Polaka jest dokumentem potwierdzającym przynależność do Narodu Polskiego. Jej posiadanie nie oznacza obywatelstwa polskiego, nie jest też dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy lub osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dokument nie może zostać przyznany osobie posiadającej obywatelstwo polskie lub zezwolenie na pobyt stały na terytorium RP lub posiadającej status bezpaństwowca.
Kartę Polaka można otrzymać gdy:
- osoba wykaże swój związek z polskością poprzez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
- w obecności konsula złoży pisemną deklarację przynależności do Narodu Polskiego;
- wykaże, że jest narodowości polskiej lub co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej albo przedstawi zaświadczenie upoważnionej organizacji polskiej lub polonijnej potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich trzech lat;
- Beneficjent złoży oświadczenie, że on lub jego wstępni nie repatriowali się z terytorium RP na podstawie umów zawartych przez Polskę w latach 1944-1957 z: Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich;
- Beneficjent ma polskie pochodzenie, które zostało potwierdzone zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 9 listopada 2000 roku o repatriacji, pod warunkiem wykazania się znajomością języka polskiego w stopniu przynajmniej podstawowym.
Posiadacz Karty Polaka ma prawo do:
- zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę oraz podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach co obywatele polscy;
- odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych;
- korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych;
- ulgi 37% przy przejazdach w Polsce w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych;
- bezpłatnego wstępu do wybranych muzeów państwowych w Polsce;
- pomocy konsula w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa, w ramach jego kompetencji, z zastosowaniem i poszanowaniem zwyczajów i prawa międzynarodowego;
- zwolnienia z opłat konsularnych za: przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka; przyjęcie i opracowanie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego;
- otrzymania świadczenia pieniężnego na częściowe pokrycie utrzymania w Polsce, w przypadku złożenia wniosku o pobyt stały. Świadczenie pieniężne przyznaje się na okres do 9 miesięcy;
- pierwszeństwa przy ubieganiu się o pomoc finansową przeznaczoną na wspieranie Polaków za granicą.
Każda osoba chcąca skorzystać z wachlarzu form wsparcia oferowanego przez MOPS winna podjąć kontakt z właściwym (z uwagi miejsce zamieszkania) Działem Pomocy Środowiskowej. Informacje w zakresie rejonizacji odnaleźć można na stronie internetowej MOPS Bydgoszcz, w zakładce „Znajdź swojego pracownika socjalnego”. W razie dodatkowych pytań lub powstałych wątpliwości zapraszamy do kontaktu telefonicznego z pracownikami tut. jednostki.